Κουνούπια

Αποκλειστικοί φορείς των παθογόνων της ελονοσίας, του κίτρινου και δάγγειου πυρετού και κύριοι φορείς της μετάδοσης των φιλαριάσεων και των εγκεφαλίτιδων. Η ελονοσία μεταδίδεται από τα ανωφελή κουνούπια, ενώ οι λοιπές ασθένειες αποκλειστικά ή κυρίως από τα κοινά (aedes SPP, culex SPP).

Ο κίνδυνος που εγκυμονούν τα κουνούπια ως φορείς παθογόνων  δεν οφείλεται μόνο στη σοβαρότητα των μεταδιδόμενων ασθενειών αλλά και στο γεγονός ότι πολύ συχνά οι ασθένειες αυτές εμφανίζονται με τη μορφή επιδημιών ή πανδημιών, με αποτέλεσμα μέρος του πληθυσμού να είναι ανίκανο για εργασία.

Εκτός όμως από τη μετάδοση των ασθενειών, η όχληση και μόνο που προκαλείται από τα κουνούπια, και μάλιστα όταν η πυκνότητά τους είναι μεγάλη, είναι ικανή για να μειώσει την απόδοση των ατόμων στην εργασία ή την παραγωγικότητα των ζώων.

Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα όπου ολόκληρες περιοχές δεν μπόρεσαν να αναπτυχθούν γεωργικά ή τουριστικά λόγω ακριβώς της όχλησης από τα κουνούπια.

Η παρουσία κουνουπιών και η όχληση που αυτά προκαλούν είναι σοβαρός παράγοντας υποβάθμισης ολόκληρων περιοχών.

Τα κουνούπια ανήκουν στην τάξη των διπτέρων και είναι έντομα ολομετάβολα, δηλαδή η ανάπτυξή τους ολοκληρώνεται σε 4 στάδια: αβγό -προνύμφη –νύμφη- τέλειο έντομο.

Τα κουνούπια απαρτίζουν την οικογένεια culicidae που εκπροσωπείται στη χώρα μας από 53 διαφορετικά είδη τα οποία υπάγονται σε 7 γένη.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την εγκατάσταση κουνουπιών σε μια περιοχή είναι η ύπαρξη στάσιμου ή με μικρή ροή νερού για την τοποθέτηση των αβγών και την ανάπτυξη των ατελών σταδίων (προνυμφών και νυμφών).

Τα αβγά είναι μικρά και επιμήκη και συνήθως λευκά ή ανοιχτόχρωμα κατά τη στιγμή της απόθεσης, ενώ αργότερα σε πολλές περιπτώσεις αλλάζουν χρώμα και γίνονται τεφρά και μελανά.  Η τοποθέτηση των αβγών γίνεται στην επιφάνεια του νερού, αν και δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις τοποθέτησής τους σε λάσπη ή στο έδαφος (σε είδη του γένους aedes), αλλά πάντα σε σημεία που πρόκειται να κατακλυστούν με νερό.

Οι προνύμφες είναι πάντα υδρόβιες. Το σχήμα τους είναι σκωληκόμορφο και χωρίζονται σε 3 ευδιάκριτα τμήματα: κεφάλι, θώρακα, κοιλιά.  Οι νύμφες ζουν μέσα στο νερό.  Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμά τους είναι ότι κινούνται, και μάλιστα πολύ ζωηρά.

Τα τέλεια έντομα είναι μικρά, μεγέθους 3 έως 6 χιλιοστών και σε ελάχιστα είδη το μήκος τους φθάνει τα 9 χιλιοστά.

Μόνο τα θηλυκά κουνούπια είναι αιμομυζητικά. Το αίμα τούς είναι απαραίτητο για την ωρίμανση των αβγών και συνήθως προηγείται τουλάχιστον μία αιμοληψία πριν από κάθε ωοτοκία. Για την επιβίωσή τους είναι αρκετή η απομύζηση γλυκών φυτικών χυμών, όπως συμβαίνει και στα αρσενικά.

Ανάλογα με το είδος παρουσιάζονται αρκετές διαφορές όσον αφορά στις εστίες ανάπτυξης των ατελών σταδίων, στην προτίμηση των ξενιστών για τη λήψη αίματος και στις θέσεις διημέρευσης των τέλειων εντόμων.  Έτσι, ανάλογα με το είδος των εστιών ανάπτυξης των ατελών σταδίων, μπορούμε να διακρίνουμε είδη γλυκών, υφάλμυρων, αλατούχων, ψυχρών, θερμών, στάσιμων και λοιπών υδάτων.

Ανάλογα με το είδος του ξενιστή από τον οποίο προτιμούν να τρέφονται, τα σημεία όπου τον αναζητούν και τους χώρους στους οποίους συνήθως διημερεύουν, διακρίνουμε είδη ανθρωπόφιλα, ζωόφιλα (θηλαστικών), ορνιθόφιλα κ.λπ., όπως και είδη οικοδίαιτα, αγροδίαιτα, ενδόφιλα, εξώφιλα κ.λπ.

Η αναπαραγωγή των κουνουπιών γίνεται συνήθως από τα τέλη Μαρτίου ως τον Οκτώβριο, που οι θερμοκρασίες είναι ευνοϊκές για την ανάπτυξή τους.